SARAYBOSNA (SARAJEVO) Ekonomik Gezi Rehberi
Saraybosna Bosna Hersek’in başkenti aynı zamanda da en büyük kenti.
Şehir, Saraybosna Vadisi içinde yer alır, bu nedenle birçok dilde bu anlama gelen ve Türkçe’de “Sarayova” olarak okunan “Sarajevo” olarak geçer.
Yüzyıllar boyunca Müslümanlar, Hıristiyanlar ve Musevilerin bir arada yaşadığı şehirde kiliseler, cami ve sinagoglar neredeyse yan yana yer almaktadır ki Avrupa’nın Kudüs’ü olarak anılmasının sebebi de budur.
Yıllar boyunca süren çatışmalar, katliamlar, yıkımlar, bombalar vs sonucu hayatını kaybeden binlerce insan ile dolu tarihinde yakın geçmişe kadar ülkede büyük acılar yaşandı. 1992’de Bosna Hersek’in bağımsızlığını ilan etmesi ardından, 1995’e kadar süren Bosna Savaşı sırasında yaşanan katliam ve yıkımın izleri bugün şehrin sokaklarında hala görülüyor.
Savaşın izlerinden biri de Saraybosna Gülleri. Havan toplarının yerde bıraktığı izlere Saraybosna Gülü adı verilmiş ve içleri kırmızıya boyanmış. Şehrin sokaklarında yürürken yer yer bu güllere rastlayabilirsiniz ki bir tanesi de az sonra anlatacağımız Umut Tünelinin olduğu evin bahçesinde yer alıyor.
SARAYBOSNA’YA ULAŞIM: SARAYBOSNA’YA NASIL GİDİLİR?
Uçak ile: Bosna Hersek’in başkenti Saraybosna Butmir Havaalanına İstanbul’dan uçak ile 2 saatlik bir sürede vizesiz gidebilirsiniz. Saraybosna için birçok havayolu şirketinden, diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha uygun fiyatlı bilet bulmanız da mümkün.
Otobüs ile: İstanbul’dan otobüs ile de Saraybosna’ya karayolundan ulaşmanız mümkün. Ancak yolculuk biraz uzun süreceği için çok tavsiye etmiyoruz. Eğer uçak biletinizi seyahatinizden birkaç ay önce alır da ucuza getirirseniz, otobüs fiyatları ile arasındaki farkı da kapatmış olursunuz ki 100-200 TL için otobüs zahmetine katlanmanıza gerek kalmaz.
Saraybosna’da iki adet otobüs terminali bulunuyor. Bunlardan bir tanesi hemen ana tren istasyonunun da yanında yer alan ‘Autobusna Stanica’. Buradan Hırvatistan başta olmak üzere Dubrovnik, Split, Zagrep, Novi Pazar, Mostar ve Doğru Avrupa otobüs seferleri buradan yapılıyor.
Diğer otobüs terminali olan Doğu Garajı’ndan ise (Lukavica , Serb-dominated) Sırbistan , Karadağ başta olmak üzere Novi Sad, Podgorica, Foça, Belgrad seferleri yapılıyor.
SARAYBOSNA ŞEHİR İÇİ ULAŞIM
Şehir içinde yürüyerek rahat bir şekilde gezebileceğiniz gibi, otobüs, tramvay ya da troleybüs kullanabilirsiniz.
Biletinizi sokaklarda yer alan gazete bayii/ büfe görünümlü kiosklardan temin edebilirsiniz ancak otobüslere bindiğinizde hemen işletmeyi unutmayın.
Havaalanından şehir merkezine ulaşımda taksi kullanmanızı öneririz, mesafe çok fazla olmadığı için (yaklaşık 10 km) fiyatlar da gayet makul olacaktır. Ancak bunun dışında ihtiyaç duymadıkta taksi kullanmanızı önermiyoruz. Örneğin Mostar’a gitmek için taksi yerine otobüsler ile hem rahat hem de ucuz ulaşım sağlayabilirsiniz.
SARAYBOSNA’DA KONAKLAMA: SARAYBOSNA’DA NEREDE KALINIR?
Eğer şehir içi ulaşımda toplu taşıma kullanmayayım, her yere yakın olayım ve yürüyerek şehri keşfedebileyim diyorsanız önerimiz Başçarşı civarında konaklamanız. Şehirde yer alan otellerin dışında, booking.com’dan uygun fiyatlı hosteller tercih edebilir ya da airbnb’den daire kiralayabilirsiniz.
SARAYBOSNA’DA KESİNLİKLE YAPILMASI GEREKENLER?
Saraybosna özellikle ülkemizden düzenlenen Balkan Turlarında sadece 1 gün uğranan bir şehir. Bu sebeple önemi ve asıl değeri göz ardı ediliyor. Mümkünse en az 2-3 gün burada kalmanızı ve hem tarihi hem de kültürü hissederek zaman geçirmenizi öneririz.
Umut Tüneli ve Mostar buraya gelmişken kesinlikle görülmesi gereken yerlerden.
SARAYBOSNA’DA NE YENİR? NE İÇİLİR?
Ćevapi (ćevapčići), Balkanlara özgü bir lezzet ve Bosna’da da yörel yemeklerden biri olarak geçiyor. Kıyılmış et, sarımsak, soğan, çeşitli sebze ve baharatlardan yapılan, yoğurt ve ekşitilmiş süt gibi süt ürünleriyle birlikte servis edilen “Bosna köftesi” diyebilirsiniz.
Boşnak Böreği tabii ki mutlaka duyduğunuz bir börek türü. Yerine gelmişken orjinalinin tadına bakmalısınız.
Aslında Türk Kahvesine benzeyen Bosna Kahvesi ve yanına da yine yöresel bir tatlı olan Tuhafije tatlısı tercih edebilirsiniz.
SARAYBOSNA’DA ALIŞVERİŞ: SARAYBOSNA’DAN NE ALINIR?
Saraybosna’da alışveriş için Bascarsjia, Gazi Hüsrev Bey Kapalı Çarşısı, Başçarşıya kadar devam eden ve yaya trafiğine açık olan Ferhadija Caddesi ve bu caddenin bitiminde yer alan Sarači caddesi ile eski şehir merkezi bölümünde yer alan dükkanlarda çeşitli hediyelik eşyalar bulabilirsiniz.
Öyle çok fazla orjinal, Türkiye’de bulunmayan cinste bir ürün ile karşılaşmadık. Genellikle magnet, t-shirt, cezve vs gibi İstanbul Kapalı Çarşı’dan da alabileceğiniz hediyelikler mevcut ama bu çarşılarda gezmesi çok zevkli oluyor.
Şehirde, DM adında bir kozmetik/ kişisel bakım mağaza zinciri de mevcut. Bizim Gratis tadında yerler buralar. İhtiyacı olanlara duyurulur 🙂
SARAYBOSNA ŞEHİR TURU
- Saraybosna şehir merkezinde yani Başçarşı dolaylarında gezilecek önemli yapılar Ferhadija caddesi boyunca sıralanmış olduğundan yürüyerek yarım günde tamamlayacağınız kadar kolay ulaşılabilir konumdadır. Bu güzergahta görülecek yerleri aşağıda detaylandıracağız ancak önce yürüyüş rotasını incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.
Başçarşı (Baščaršija): Adından da anlaşılacağı üzere, şehrin asıl görülmesi gereken yerlerden ilki olan merkez çarşısı. Antika eşyalar satan dükkanlar, caféler, restaurantlar, kahvehaneler ve hediyelik eşya dükkanların yanında, şehirdeki birçok yapıyı inşa ettiren Gazi Hüsrev Bey’e ait camiler, han ve medreseler burada yer alıyor.
Sebil (Sebilj): Osmanlı’nın Boşnak vezirlerinden Mehmet Paşa Kukavitsa, Başçarşı’nın üst kısmına 1753 yılında yaptırılan sebilin, dünya üzerinde biri Belgrad’ta, diğeri de Amerika’da olmak üzere iki kopyası daha varmış. Bu kopyalar, Boşnaklar tarafından Sırplar’a ve Amerikalıları armağan edilmiş.
Sebilin olduğu meydanda aynı zamanda bolca güvercin bulunduğundan burası Güvercin Meydanı olarak da geçiyor.
Bu meydanda ayrıca Saat Kulesi (Sahat Kula) yer alıyor. 17. yüzyılda yaptırılan kule çıkan yangın sonucu büyük hasar almış ve 1762’de yeniden restore edilmiş.
Gazi Hüsrev Bey Camii (Gazi Husrev-Begova Džamija): Gazi Hüsrev Bey tarafından 1531’de Mimar Sinan’a yaptırılan camii Bosna Savaşı sırasında hasar almış ancak 1996’da aslına uygun olarak restore edilmiş.
Meydandaki sebilin yakınında yer alan Başçarşı Camii, Ferhadija caddesinde yer alan Ferhadija Camii bu şehirde yer alan birçok cami arasında ilk üçte yer alıyor.
Gazi Hüsrev Bey Medresesi: Bosna Hersek’in ilk eğitim kurumu olan Gazi Hüsrev Bey Medresesi; kurulduğundan beri, savaş dönemi de dahil, eğitime ara vermeden günümüze kadar ulaşmış kurumlardan. 1537 yılında Sultan 2. Bayezit’in torunu ve Semendire Sancak Beyi Gazi Hüsrev Bey tarafından inşa ettirilmiş.
Moriç Hann ya da Moriça Han: Halk arasında Han-ı Atik. Medresenin az ilerisinde yer alan han 1551’de yapılmış, 1697’de çıkan yangından sonra restore edilmiş. Kafelerin yanı sıra otantik kilim vb. eşyalar satan dükkânlar bulunuyor.
Bezistan: Burası Rüstem Paşa tarafından 1551’de Bursa İpeği satışı için yapılmış bir kapalı pazar yeri. Günümüzde Saraybosna Müzesi olarak da hizmet veriyor.
Saraybosna Katedrali (Katedrala Srca Isusova): İsa’nın Yüce Kalbi Katedrali olarak çevrilen katedral, 1889’de Paris’teki Notre Dame Katedrali’nden esinlenilerek yapılmış. Dinlerin hoşgörü içerisinde yaşandığının bir kanıtı olarak şehirdeki Katoliklerin merkezi kabul ediliyor. Ferhadiye Caddesi üzerinde bulunan katedral, Gazi Hüsrev Bey Cami‘ne yürüyerek 2 dakikalık mesafede.
Kutsal Ana Cemaat Kilisesi (Saborna crkva u Sarajevu): Burası bir ortodoks kilisesi ve bahçesinde yer alan heykel ise Çok Kültürlü Adam Heykeli olarak geçiyor. Beş minaresi olan bu kilisenin bir kısmı günümüzde İktisat Fakültesi olarak kullanılıyor.
Sönmeyen Ateş Anıtı (Vječna Vatra): Mareşal Tito Bulvarı ve Ferhadiye Caddesi’nin kesişme noktasında 2. Dünya Savaşı’nda hayatını kaybedenler anısına inşa edilmiş olan bu anıtta yanan ateş Bosna savaşı ve yaşanan bazı trafik kazaları dışında hiç sönmemiş.
Anıt üzerinde Yugoslavya bayrağı renklerinde şu ifadeler yer alıyor:
“Cesareti ve birlikte dökülen kanlarıyla, Bosnalı, Hersekli, Hırvat, Karadağlı ve Sırp tugaylardan oluşan Yugoslavya Ulusal Ordusu: Müslüman, Sırp ve Hırvat vatanseverler ile 6 Nisan 1945’te Bosna Hersek Cumhuriyeti’ni kurtardı. Bu zafer için canını feda edenlere, sonsuz şükran ve minnetle…”
- Miljacka (Türkçe okunuşu: Milyatska) Nehri boyunca yürüdükten sonra, şehri çevreleyen farklı tepelerde yer alan hisarlardan en bilinenleri olan Sarı ve Beyaz Hisar’a doğru devam edebilirsiniz. Bu rotada görülecek yerler için ayrı bir google haritası hazırladık.
Latin Köprüsü (Latinska ćuprija): Osmanlı Devleti’nin Bosna Sancağı’na ait 1541 yılındaki notlarda şehrin en eski köprüsü olarak geçiyor. Saraybosna’yı ikiye bölen Miljacka Nehri’nin üzerinde bulunan bu köprü 1. Dünya Savaşı’nın başladığı yer olarak biliniyor zira Avusturya Macaristan Prensi Arşidük Franz Ferdinand burada suikaste uğramış.
Hünkar Camii: Saraybosna’da ilk yapılan ve şehrin simge özelliğindeki yapılarından Hünkâr Köprüsünün karşı tarafında yer alıyor.
İnat Evi (Inat Kuca): Ulusal Kütüphane’nin karşısında yer alan ve günümüzde restoran olarak hizmet veren evin hikayesi şöyle:
20. yüzyılda Avustura-Macaristan İmparatorluğu bölgeyi kamulaştırmak için çalışmaya başlamış ve şehirdeki bütün görkemli binaları tek tek yıkıyorlarmış. Ancak Benderija’nın evine geldiğinde Boşnak inadı ile karşılaşmışlar ve Benderija uzun uğraşlar sonunda evin aynısından karşı kıyıya yapılması şartıyla yıkılmasına izin vermiş. İşte o günden bu güne karşı kıyıya yapılan bu bina İnat Evi olarak biliniyor.
Saraybosna Belediye Binası (Gradska Vijećnica Sarajevo): Başçarşı’nın en uç noktasında Obala Kulina Bana Caddesi üzerinde yükselen Viyeçnitsa, Avusturya-Macaristan döneminde inşa edilmiş, önce belediye binası sonra millî kütüphane olarak kullanılmış. “Saraybosna’nın hafızası” olarak geçen bina, Bosna Savaşı sırasında Sırp bombardımanı nedeniyle ağır hasar görmüş ve 2 milyondan fazla tarihî belge ve kitap kül olmuş. Viyeçnitsa, 2014’te restore edilmiş ve günümüzde müze olarak hizmet vermeye devam ediyor.
Aliya İzzetbegovic Mezarlığı: Boşnaklara önderlik eden ve bağımsız Bosna Hersek’in ilk cumhurbaşkanı olan Aliya İzzetbegoviç, Başçarşı’ya yürüme mesafesinde yer alan Kovaçi Şehitliğinde (Šehidsko Mezarje Kovači), silah arkadaşlarının yanına gömülmeyi vasiyet etmiş. İzzetbegoviç’in herhangi bir unvan taşımayan mezar taşının en altında ise şu sözler yazıyor:
“Allah’a yemin olsun ki, köle olmayacağız (Velikim bogom se kunemo da robovi biti nečemo)”.
Sarı Hisar (Žuta Tabija) ve Beyaz Hisar (Bijela Tabija): Şehri çevreleyen farklı tepelerde çok sayıda hisar bulunuyor ancak bunlardan en bilineni Sarı ve Beyaz Hisar.
Şehitlik içerisindeki taş yolu takip ederek Sarı Hisar’a ulaşabilirsiniz. Osmanlı döneminde inşa edilen hisar, Saraybosna’nın kuşbakışı manzarasını seyredebileceğiniz bir nokta. Beyaz Hisar ise Sarı Hisar’dan daha yüksek bir konumda yer alıyor. Her iki hisarda da gün batımını seyredebilirsiniz.
- Ayrıca görülmesi gereken diğer yerler:
Bosna Hersek Ulusal Kütüphanesi: Milyatska’nın kenarında, mimari özellikleri Avusturya Macaristan İmparatorluğu tarafından oluşturulmuş ve önceleri belediye binası olarak kullanılmış bina, 1949’da kütüphaneye dönüştürülmüş.
Umut Tüneli (Tunel Spasa): 1472 gün boyunca kuşatma altında kalan Saraybosna’ya yardımların ulaşmasını sağlamak için, Kolar ailesine ait Özgür Bosna Bölgesi’nde yer alan iki katlı evin altından ve havaalanının diğer tarafı olan Saraybosna bölgesinden tünel inşa edilmesine karar verilmiş. Çift taraflı kazı 26 Mart 1993’te başlamış, 4 ay 4 gün sürmüş; 1 metre genişliğinde 1,50 metre yüksekliğinde ve 800 metre uzunluğundaki tünel 30 Temmuz 1993’te iki tarafın karşılaşması sonucunda tamamlanmış. Tünelden gelen insani yardım malzemeleri ve askeri mühimmat sayesinde savaş kazanılmış.
SARAYBOSNA’DA EĞLENCE VE GECE HAYATI
Açıkcası biz Saraybosna’nın gece hayatını deneyimlemek gibi bir niyette olmadığımız için şehir turumuz bittikten sonra direkt otele dönüp, hüzünlenmeye devam ettik. Şehrin tarihi insanın o kadar canını yakıyor ki eğlenmeyi düşünmek bile pek mümkün olmuyor.
Ama bu gece hayatı yok demek değil tabii ki. Başçarşının olduğu bölgede birçok bar ve gece kulübü varmış zira savaştan çıkmış halk ve gençler artık biraz da hayatın eğlenceli yönünü yaşamak istiyorlar. Gece klüpleri ve alkol fiyatlarının ülkemizden çok daha ucuz olduğunu söylemeye gerek yok sanırız..
SARAYBOSNA YAKININDA GEZİLEBİLECEK DİĞER YERLER: ALTERNATİF TURLAR
Mostar kesinlikle gidip görmeniz en az yarım gün zaman geçirmeniz gereken bir yer. Dolayısıyla biz de bu bölge için ayrı bir yazı hazırladık.
Trebeviç Olimpiyat Tesisi: Trebeviç (Trebević) Dağı’nda bulunan Saraybosna Olimpiyat Tesisi 1984 Kış Olimpiyatları için inşa eidlmiş. Tesis aynı zamanda bazı Dünya Kupası karşılaşmalarına da ev sahipliği yapmış. Günümüzde doğa tutkunlarının uğrak noktalarından.
Bosna Baharı(Vrelo Bosne): Vrelo Bosne Bosna nehrinin kaynağının yer aldığı ve Igman Dağı eteklerinde konumlamış bir milli park. Hotel Hollywood’a 15 dak. yürüme mesafesinde olan bu bölgeye gitmek için en ideal alternatif taksi.
SARAYBOSNA GEZİ NOTLARI
- Saraybosna kesinlikle en az iki gün zaman geçirmeniz ve yavaş yavaş şehri hissederek gezmeniz gereken bir yer.
- Yemekleri güzel, tarihi acılı, insanları biraz içine kapalı bir yer bize göre. Kesinlikle deneyimlemek gereken önemli şehirlerden.