ÇANAKKALE ŞEHİTLİK TURU
Bir Destanın Yazıldığı Gelibolu Tarihi Yarımada…
Çanakkale Şehitliği (ya da Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Park, Çanakkale Şehitlik, Gelibolu Yarımadası, Gelibolu Şehitliği, Tarihi Yarımada şeklinde de anılır), I. Dünya Savaşı sırasından, kanlı Çanakkale Savaşlarının geçtiği yer.. Öyle bir yer ki, her karesi savaşı yaşamış.. Mehmet Akif Ersoy’un İstiklal Marşı’nda belirttiği gibi “Bastığın yerleri “toprak” diyerek geçme, tanı! Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.” Bu cümle durumun vahametini ancak bu kadar güzel açıklar.. Anzaklar’ın 25 Nisan, bizim 18 Mart’ta kutladığımız, 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi’nde Gelibolu Tarihi Yarımada’ da yer alan Çanakkale Şehitliği’ni geziyoruz…
Aşağıdaki “Çanakkale Şehitliği’ni Geziyoruz ” videomuzu gitmeden önce izleyebilirsiniz..
Tarihi Yarımada’ yı gezmeden önce tarihin sayfalarına kısaca göz atalım; Anzakların (ANZAC) şanssız saldırısından sonra, yapılan tüm saldırı denemeleri başarısız kaldı. Müttefik kuvvetleri, Aralık 1915′ te büyük bir tahliye planı hazırladılar…Mübadele neticesinde, 11.000’i Anzak olmak üzere, 46.000 civarında müttefik kuvvet taburu şehit oldu.. Avusturyalılar ve Yeni Zelendalılar Anzak Gününü (Anzac Day) her 25 Nisan’ da ” Çanakkale Boğazı’ nda savaşan askerlerinin onuruna kutluyor.. Kaynak
Ağustos 1914′ te, İngiliz İmparatorluğu Almanya’ ya karşı savaş açtığını ilan ettikten kısa bir süre sonra, bir çok İngiliz kolonisiyle birlikte Avustralya ve Yeni Zelanda da, I. Dünya Savaşı’ na girdi.. Binlerce Avustralyalı (Aussies) ve Yeni Zelandalı (Kiwis) hizmet etmek için gönüllü oldu ve 1914′ ün sonlarına doğru, çoğu Mısır’ a eğitim için gönderildi..
Orijinal planda operasyon müttefik kuvvetlerin Çanakkale Boğazı (Dardanelles Strait)’ nı feth etmeleri ve Karadeniz’deki Rus kuvvetlerine katılmalarıydı.. Fakat başarısız deniz mücadelesi girişiminden sonra, 25 Nisan 1915’te müttefikler, Gelibolu Yarımadası’ndan riskli kara çıkarmasına başvurdular. Anzaklılar sahile çıkarma yapmayı ve kıyıda mevzi kurmayı başardı.. Fakat, Atatürk tarafından yönetilen cesur Türk ordusu ile karşılaştılar.
iletişim bozukluğu ve kötü planla düşman müttefik kuvvetleri, Türk ordusunun bariyerine çok uzun süre dayanamadı ve ordumuz Anzaklıları durdurdu.. İlerleyen aylarda, her iki taraf da çok zor koşullarda sıkışmış olarak kaldılar ve sonunda Türk askerleri, Anzaklıları alt etti ve böylece savaş sona erdi… Çanakkale Savaşı 9 ay sürmüştür..
Çanakkale Şehitlik Turu
Öncelikle şunu belirtmemiz gerekir; Tarihi Yarımada’da görülmesi gereken en güzel yer ya da en iyi yer diye bir sıralama yapmak yanlış olur. Çünkü adanın her karışında ayrı bir destan yazılmış. Ve bundandır ki, tarihi yerler yarımadaya dağılmış durumda.. Yollarda ilerlerken, kısa aralıklarla bir tabela göreceksiniz..
1973’te Milli Park ilan edilen şehitlikte, yollar asfalt ve ulaşım çok rahat. Fakat yürümek ya da bisiklet ile Tarihi Yarımadayı gezmek, mesafelerin birbirine uzak olmasından dolayı çok zor. Araç mutlaka gerekli! Yolu kaçırma gibi bir derdiniz de yok. Yollar ya tek yön ya da sadece asfalt yollar kullanıma açık. Asfalt yol dışındaki toprak yollar ya bir anıta ya da ormana çıkıyor..
Balık üretimi için kullanılan, Lagün Gölü’ ni gördükten sonra anıtlarımız başlıyor.
Gelibolu Yarımadasının doğu kısmı olan Eceabat Bölgesi; Conk Bayırı, Seddülbahir ve Kilitbahir olmak üzere 3 bölgeye ayrılıyor. Bu bölgelerin tamamı ise Gelibolu Yarımadası Milli Parkı’nı oluşturuyor.
Gelibolu Yarımadası Milli Parkı (Gallipoli Peninsula National Park): Çanakkale Savaşı’nın cereyan ettiği 33.000 hektarlık alanı kapsayan park,1973’te tamalanmıştır. 60.000 türk askeri ve 250.000 diğer milletlerin askerlerinin mezarlığı yer alıyor. Birleşmiş Milletler’in Milli Koruma Parkları arasındadır.
Büyük Kemikli Yazıtı: Diğerlerine kıyasla küçük bir anıt
Küçük Anafartalar Köyü: Savaşın cereyan ettiği bölgede yer alan bir köy
Conk Bayırı (Conk Ridge): Türk tarihinin mihenk taşı olan yer. Atatürk’ün Gazi ünvanı aldığı ve tüm askerlerin tek yürek olduğu yer… Conk Bayırı’nın güney batı yönünde 1 km aşağısında, Düztepe Siperleri (Battleship Hill) yer alıyor. Conk Bayırından sonraki en yüksek tepe olan Düztepe’de, Türk askerleri düşmana karşı büyük bir direniş göstermişlerdir. Bu tepe aynı zamanda, Mustafa Kemal’ in, tarihi ve stratejik “Cepheniz yoksa, süngünüz var.” cümlesiyle Türk taburlarını cesaretlendiği yer olmasından dolayı önem taşır.
Anzak Koyu (Anzac Cove): Gelibolu Yarımadası’ nın denizden en uzak noktası. Etrafı yüksek kayalarla çevrili küçük koy, Anzakların tedarik noktası olarak kullanıldı. İngiliz askeri taburları ilk olarak Arı Burnu (Cape Helles) yakınlarına çıkarma yaptı ve Anzak güçleri sahilden 25 Nisan 1915′ te hücum yaptı.. Anzaklıların çıkarma bölgesinin adını, 1985′ te Türkiye Cumhuriyeti resmi olarak Arıburnu’ ndan, Anzak Koyu’ na çevirdi.
Namazah Tabyası: …
Bakkal Salim Müzesi (Bakkal Salim Museum): Bakkal Salim savaş kalıntılarını bakkalında biriktirmiş ve ilerleyen yıllarda çevre halkın da getirdiği kalıntılarla bakkalını bir müzeye dönüştürmüştür. Bakkal Salim Müzesi Eceabat Bölgesinde, Alçıtepe Köyü‘nde yer alıyor.
Helles Memorial: 1924 yılında Gözcübaba Tepesi (Gözcübaba Hill)’ nde dikilen, 33 metre boyunda bir dikilitaş.. Çanakkale Savaşı’nda ölen ve tanınamayan askerlerin anısına dikilmiş bir anıttır. Mezarları olmadığı için denize gömülmüşlerdir. Burada Seddülbahir (Sedd el Bahr)’ in yakındaki Ertuğrul Tabyası da yer alıyor.
Seddülbahir Köyü:Bu köy tamamen yıkılmıştır. Yerle bir olmayan, 1 metrekaresi bile kalmamıştır. Seddülbahir Kalesi (Sedd el Bahr Castle) ve İlk Şehitler Anıtı (First Martyrs Monument) da bu köyde yer alıyor.
Tekke Koyu (Tekke Cove): Savaştan ciddi şekilde hasar gören bir başka köy. Bu köyün asıl önemi ise, son İngiliz askerleri adadan buradan kaçmıştır. Seddülbahir Köyünde (Sedd el Bahr Village) yer alıyor.
Morto Koyu (Anıt Limanı, Morto Cove): Tarihi yarımadanın en güzel koylarından biri… 25 Nisan 1915’te, İngiliz ordusu Gelibolu Yarımadası’nın 5 noktasından karaya çıkıp, Türk ordusunu tehdit etmeyi planlıyordu.. Morto Koyu onlardan biridir. İngilizlerden sonra, Fransız ordusu karaya çıkmak için koyu devraldı.. Fakat Osmanlı ordusu, Goliath adındaki Fransız savaş gemisini 570 denizcisiyle birlikte denize gömmesiyle, planları suya düştü. Bu yüzden Fransızlar ölüm anlamına gelen Fransızca Mort adını bu koya vermiştir.. Çanakkale Şehitler Abidesi (Monument of Dardanelles Martyrs) burada yer alıyor.
Çanakkale Şehitler Abidesi (Monument of Dardanelles Martyrs): 1915′ teki I. Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Savaşı (Dardanelles Campaign) hayatını kaybeden Osmanlı askerlerin anısına dikilen abide.
Abidenin altına doğru ilerlerken, Mehmet Akif Ersoy’ un yazdığı Çanakkale Şehitliği dörtlüğü ve şeref duvarının önünden göreceksiniz. Abide 4 kolonunun ve her birinde 8 rölyefin üstünde yükseliyor. Deniz tarafındaki rölyeflerde deniz savaşı, diğer ikisinde de kara savaşı gösteriliyor. İç tepesinde ise Türk bayrağı yer alıyor.
Melek Hanımın Çifliği & Reviri (Miss Melek’s Farm): Çifliğini yaralı askerler için revir olarak kullanan adı gibi Melek bir kadının çitliği.. Soğanlıdere Vadisi ve Şehitliği’ ne giderken yolda harabe çiftliği göreceksiniz..
Soğanlıdere Vadisi ve Şehitliği (Soğanlıdere Valley and Martyrdom): Savaş sırasında yaralı askerlerin tedavi merkezi olarak kullanılmış.Burada mezarlık da yer alıyor..
Kilitbahir Kalesi (Kilitbahir Castle): Çimenlik Kalesi (Çimenlik Castle)’ nin karşısındaki kale, Fatih sutan Metmet’ in padişahlığı sırasında yapılmıştır. Çanakkale Savaşı (Dardanelles Campaign) sırasında önemli bir rol oynamıştır.. Kale günümüze kadar sadece 2 defa restore edilmiştir.
Dur Yolcu Monument (Dur Yolcu Anıtı): Değirmen Burnu Tabyası‘ nın arkasındaki anıt.
Çanakkale Şehitliği’ ne geldiğinizde, çevresindeki antik şehirlerine, köylere ve adalara yolculuk yapabilirsiniz.
Gelibolu’nun Çanakkale’ye en yakın olduğu Eceabat feribot iskelesinden boğazın karşı tarafına geçip yolculuğunuza devam edebilirsiniz. Feribottan Dur Yolcu Anıtını göreceksiniz..
KAYNAKLAR
http://www.history.com/news/ask-history/what-was-anzac